Ekim 2023 yılında Hamas’ın İsrail’e saldırısı sonucunda başlayan çatışmalar, Gazze hattında insanlık dramına dönüştü. Binlerce Filistinli çocuğun katledilmesi, İsrail’in uluslararası savaş kurallarını ihlal etmesi, sağlık kuruluşlarına yapılan saldırılar gibi olaylar; Filistin meselesinin uluslararası kamuoyunda yankı uyandırmasına neden oldu. Başladığı günden beridir gündemde yer bulan Filistin sorunu, yaşanan “ateşkes antlaşması” durumuyla son buldu. Araştırma haber dosyamızın bu serisinde, yapay zekâ algoritmalarına “Filistin” konusunu sorduk. Elde ettiğimiz verileri güvenilir kaynaklardan teyidini gerçekleştirdik ve araştırma haber dosyasını haberleştirdik. Algoritmalar, ateşkesin neden, sonuç ve oluşumuna dair verileri ortaya koyuyor.
Askeri yük ve ekonomi ateşkese zorladı.
“Hem ABD'nin ateşkesi desteklemesi hem de İsrail'in ateşkesi kabul etmesi, bir dizi siyasi, stratejik ve insani faktöre dayanıyor.”
Algoritmalar, uzun süredir süren çatışmaların ABD ve İsrail ekonomisini zora soktuğunu ifade ediyor. Öte yandan, uluslararası krizin boyutunun hem ABD’yi hem de İsrail’i siyasi anlamda sıkıştırır duruma geldiğini söyleyen algoritmalar; “Amerika’nın ateşkesi desteklemesinin ana nedenleri olarak; bölgesel istikrar, uluslararası itibar, insani kaygılar, diplomatik çözüm arayışı, İsrail'in güvenliği konularını sıralayabiliriz. Bu açıdan ABD’nin ateşkesi desteklemesinin ana nedenlerinden birinin de ekonomik açıdan yaşanan bazı sıkıntılardan kaynaklandığını söyleye biliriz.” ifadelerini kullandı. İsrail’in ateşkesi kabul etmesinin nedenlerine de ışık tutan algoritmalar, çatışmaların ekonomik yükünden ve iç siyaset ile ilgi bazı erklerin etkili olduğundan bahsediyor. Algoritmalar: “Hem ABD'nin ateşkesi desteklemesi hem de İsrail'in ateşkesi kabul etmesi, bir dizi siyasi, stratejik ve insani faktöre dayanıyor. Ateşkes, kısa vadede çatışmaları durdurmayı hedeflerken, uzun vadede daha kalıcı bir çözüm için zemin hazırlamayı amaçlıyor. Ancak, bölgedeki derin siyasi ve tarihsel sorunlar nedeniyle kalıcı bir barışın sağlanması oldukça zorlu bir süreç olmaya devam ediyor.” Şeklinde konuşuyor. Ateşkese ne kadar uyulduğu noktasında bilgiler veren algoritmalar, Gazze’deki son durumun kırılgan olabileceğini aktarıyor.
Taraflar ateşkese uyuyor mu?
“Ateşkesler, tarafların iyi niyetli ve uluslararası toplumun desteğiyle sürdürülebilir.”
Ateşkesin süreğen olması için tarafların iyi niyetli olması gerektiğine ışık tutan algoritmalar, şöyle sürdürdü: “Ateşkes sonrası küçük çaplı çatışmalar veya sınır ihlalleri bildirilmiş olsa da büyük çaplı bir savaş durumu genellikle önlenmeye çalışılmaktadır. Ateşkesler, tarafların iyi niyeti ve uluslararası toplumun desteğiyle sürdürülebilir. Ancak bölgedeki derin siyasi ve tarihsel sorunlar nedeniyle ateşkesler her zaman kırılgan olabilir. Gazze-İsrail çatışmasında kalıcı bir barışın sağlanması, tarafların uzlaşmaya yönelik adımlar atması ve uluslararası toplumun aktif diplomasisiyle mümkün olabilir. Basına yansıyan haberler, ateşkesin genel olarak büyük ölçüde korunduğunu, ancak küçük çaplı ihlallerin ve provokasyonların yaşandığını gösteriyor. Taraflar, ateşkese büyük ölçüde uysa da bölgedeki derin siyasi ve tarihsel sorunlar nedeniyle ateşkesin sürdürülebilirliği her zaman risk altında. Kalıcı bir barışın sağlanması, tarafların uzlaşmaya yönelik adımlar atması ve uluslararası toplumun aktif diplomasisiyle mümkün olabilir.”
Ateşkesin takibatı noktasında, uluslararası güvenilir haber kaynaklarının incelenmesinin gerektiğini vurgulayan algoritmalar, kırılgan sürecin hassas bir şekilde sürdürülmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Algoritmalar: “Ateşkesler genellikle kırılgan olabilir ve taraflar arasındaki güven eksikliği, küçük çaplı çatışmaların yeniden başlamasına neden olabilir. Bu yönüyle toplumların ateşkese destek vermesi önem arz ediyor. Ayrıca, İsrail’in saldırgan tutumunun ateşkesin süreğen olması notasında olumsuz görüş ortaya koyduğunu söyleyebiliriz.” diye aktarıyor.
ABD, Ortadoğu’da istikrarı sağlamak istiyor
“Çatışmaların devam etmesi, bölgedeki dengeleri bozabilir ve ABD'nin müttefikleri için risk oluşturabilir.”
ABD’nin, Ortadoğu’da kalıcı bir çözüm arayışı içerisinde olduğunu anlatan algoritmalar, ABD’nin insani krizleri noktalamayı amaçladığını anlatıyor. Gizli sebep olarak da ABD’nin ekonomisinin ateşkesi zorladığının altını çizen algoritmalar; “ABD, Orta Doğu'da istikrarı sağlamak istiyor. Çatışmaların devam etmesi, bölgedeki dengeleri bozabilir ve ABD'nin müttefikleri için risk oluşturabilir. ABD, uluslararası toplumda barış ve istikrarın savunucusu olarak görünmek istiyor. Ateşkes çağrısı yaparak, küresel liderlik rolünü pekiştirmeyi amaçlıyor. Bu açıdan ateşkesi desteklerken, gizli sebep olarak da ABD’nin ekonomisinin zorlandığını ve ateşkesi desteklemek zorunda kaldığını söyleyebiliriz.” şeklinde konuşuyor.
Haber: Ali ÜNLÜ
