Suriye’de 2011 yılında başlayan iç savaş, günümüze kadar sürdü. Gelinen son noktada ise Baas rejimi yıkıldı ve rejim lideri Beşşar Esad bilinmeyen bir şekilde ülkeden kaçtı. Bu kapsamda gündemimizi işgal eden “Suriye Meselesi” konusunu yapay zekaya sorduk ve elde ettiğimiz verileri birincil kaynaklardan çek ederek, “Suriye Raporu” olarak araştırma haber dosyasına dönüştürüyoruz. Arap baharı ile birlikte Suriye meselesinin başladığına ışık tutan yapay zeka algoritmaları, süreç içerisinde Suriye’de yaşanan iç karışıklığın farklı boyutlar kazandığını aktarıyor.
Suriye’de iç karışıklıklar 2011 yılında başladı.
Suriye sorununun başlangıç nedenlerinden sonucuna kadar değerlendirme sunan algoritmalar, “Suriye olayı, 2011 yılında başlayan ve bugüne kadar devam eden büyük bir iç savaş ve siyasi krizdir. Bu kriz, Suriye'nin içindeki bir dizi faktörün bir araya gelmesiyle başlamıştır. Suriye'deki halk, özgürlük, işsizlik, yolsuzluk ve siyasi baskılar nedeniyle bu direnişi başlattı.” şeklinde anlatıyor. Çatışmalarda birçok tarafın oluşması ve yabancı müdahalesiyle sorunun uzadığının altını çizen algoritmalar, sürecin büyük bir insani felaket olduğunu ifade ediyor.
“Çatışmaların çok yönlü olması ve yabancı müdahalesinin varlığı, Suriye sorununu çözüme kavuşturmadı”
İç savaş noktasında birçok etnik grubun birbiriyle çatışması sonucunda sorunun uzadığına değinen algoritmalar, yabancı ülkelerin müdahalesiyle iç savaşın karmaşık hale geldiğini anlatıyor. Algoritmalar; “Savaşın çok yönlü ve karmaşık hale gelmesinin ardından, çatışmaya farklı yerel ve uluslararası aktörler müdahil oldu. Bu sayede çatışmaların çok yönlü olması ve yabancı müdahalesinin varlığı, Suriye sorununu çözüme kavuşturmadı. Esad hükümeti, Rusya ve İran’dan destek aldı. Muhalefet, başta Sünni Araplar olmak üzere Avrupa’da ve Ortadoğu’da birçok ülkeden destek aldı. IŞİD (DAEŞ), 2013 yılından sonra hilafet ilan etti ve Suriye’deki iç savaşı daha karmaşık hale getirdi. PYD (Demokratik Birlik Partisi) ve YPG (Halk Savunma Birlikleri) gibi gruplar, Esad’a karşı savaşırken özellikle ABD’nin desteğini aldı. Bu grupların varlığı Türkiye’yi sınır güvenliğini korumaya zorladı ve çeşitli operasyonlar düzenlendi.” şeklinde aktarıyor.
“Suriye sorunu uluslararası boyut kazanırken, mülteci krizine sebep oldu”
Suriye’de yaşanan karmaşık durum karşısında sorunun, uluslararası boyut kazandığına ve mülteci krizinin oluşmasına neden olduğunu vurgulayan algoritmalar, “Suriye sorunu uluslararası boyut kazanırken, mülteci krizine sebep oldu. Savaşın uluslararası boyutu, özellikle Rusya'nın müdahalesi ve ABD'nin PYD ve YPG’ye verdiği destekle şekillendi. ABD, koalisyon güçleriyle birlikte IŞİD’e (DAEŞ) karşı savaşırken, Rusya ve İran Esad’ın yanında savaştı. Türkiye ise hem Esad'a karşı hem de terör örgütlerinin özerklik kazanmasını engellemeye yönelik operasyonlar düzenledi.
Bu süreçte, milyonlarca Suriyeli yerinden oldu. Birçok kişi ülke içinde göç etmek zorunda kaldı, diğerleri ise komşu ülkelere, özellikle Türkiye, Lübnan, Ürdün ve Irak’a sığındı. Bu, bölgesel ve küresel düzeyde büyük bir mülteci krizine yol açtı.” diye aktardı. Suriye meselesinin iç savaş olmaktan çıkıp, dünya güçlerinin çıkarlarının çakıştığı ve bölgesel denklemleri değiştiren bir savaş haline dönüştüğünü söyleyen algoritmalar, günümüzde sorunun sonuca doğru ilerlediğini aktarıyor.
Esad Kaçtı, Türkiye’deki Suriyeliler kutlama başlattı, Dışişleri Bakanı Fidan uyardı.
Geldiğimiz süreç içerisinde muhalif güçleri Şam’ı işgal etti. Şam’ın işgali sonrasında rejim lideri Beşşar Esad ülkeden kaçtı. Bu kapsamda Türkiye’de yaşayan Suriyeliler, kutlama başlattı. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, intikam hedefi güdülmeden, kapsayıcılık ilkesi dahilinde yeni idarenin oluşması gerektiği noktasında uyarılarda bulundu. Bakan Fidan; “Yeni idarenin düzeni bir şekilde kurgulanması lazım. Kapsayıcılık ilkesi hiçbir zaman taviz verilmeyen bir ilke olmalı. Hiçbir zaman bir intikam hedefi güdülmemeli. Artık birlik ve ülkeyi yeniden inşa etme zamanı." ifadelerini kullandı. Farklı ülkelerdeki açıklamalara da mercek tutan algoritmalar, “Dünya üzerinde derin etkiler bırakan Suriye sorunu, muhaliflerin Şam’ı işgal etmesiyle sona doğru yaklaşıyor. Konu ile ilgili birçok ülkenin açıklaması mevcut.” diye anlatıyor.
Araştırma Haber Dosyası: Ali ÜNLÜ
